Begin dit jaar bleek uit een onderzoek van Staatsbosbeheer dat het vlees van Schotse hooglanders en Konikpaarden die grazen rond het Lauwersmeer te veel dioxine bevat. In 2020 bleek al dat natuurgrazers rond te uiterwaarden van Gelderland en in de Oostvaardersplassen bij Lelystad een te hoog dioxinegehalte hadden. “Dat dioxines nu ook in het Lauwersmeer zijn aangetroffen, is opzienbarend”, vertelt Ruben Thomaes, dioxine-expert bij Eurofins. “En zorgelijk, want dioxines zijn zeer giftig. Ze behoren tot de meest giftige toxische stoffen ter wereld”. Thomaes vertelt in een nutshell over het ontstaan van dioxines en dat we daar nog niet alles van weten.

Mogelijk hebben de koeien en paarden rond het Lauwersmeer dioxine binnengekregen tijdens het grazen in de natuur. Hoe komen dioxines daar? “Dioxines, PCB’s en furanen zijn tientallen jaren geleden in het milieu terechtgekomen”, vertelt Thomaes. “Bijvoorbeeld door het verbrandingsproces in de metaalproductie of industriële processen, maar ook door uitlaatgassen van verkeer. Tot 50 jaar geleden hadden onze fabrieken nog geen filters die gevormde dioxines afvangen. En wat in het verleden is uitgeblazen is niet weg, maar accumuleert in ons milieu en in de voedselketen. Ook nu komen er nog vervuilde stoffen overgewaaid van buurlanden. Via emissie in de lucht, komen dioxines terecht op planten, gras en op de bodem van oppervlaktewater.” 

Nog jaren in het rivierslib
De dioxines kunnen moeilijk afgebroken worden en blijven nog jaren in de bodem aanwezig. Thomaes: “De halfwaardetijd van bepaalde dioxines en PCB’s is meer dan 70 jaar. De uiterwaarden zijn bijvoorbeeld ooit vervuild door industrie langs de Rijn; in Nederland, maar ook in Duitsland. Verontreinigingen van onze oosterburen zijn via het rivierslib in het water meegevoerd naar Nederland. Hoe breder een rivier, hoe minder snel de stroomsnelheid. Des te makkelijker slaan verontreinigde deeltjes neer in het slib op de bodem. Dat de grond bij de uiterwaarden in Gelderland verontreinigd is, is bekend. Er is alleen nooit stilgestaan bij het effect op dieren die er grazen. Dat dioxine ook voorkomt in het Lauwersmeer – dat niet nabij de Randstad of uiterwaarden van de Rijn ligt – is minder voor de hand liggend.” 

Dioxines en vet
“Door het eten van gras of het foerageren op de bodem van een rivier, kunnen dioxines in een koe of vis terechtkomen”, legt Thomaes uit. “Dioxines hopen zich op in vetweefsel. Ze komen daarom voor in vetten in voeding en diervoeder. Bepaalde dioxines kunnen al giftig zijn vanaf een picogram (0,000000000001 gram) of een nanogram (0,000000001 gram). In verordeningen is vastgelegd welk product welk gehalte aan PCB’s, furanen en dioxines maximaal mag bevatten. Eigenlijk vormt elk product waar vet in zit een risico. Stel, wij eten een stukje vet via biefstuk van deze koe, die dioxines bevat. Dan slaan wij deze dioxines vervolgens op in ons lichaam. Deze schadelijke stoffen kunnen onder andere leveraandoeningen, hersenbeschadiging of kanker veroorzaken.”

Onbekende risico’s
Volgens Thomaes is het daarom aannemelijk dat de NVWA strenger zal gaan toezien op de aanwezigheid van dioxines in vlees, nu blijkt dat ook in natuurgebieden die niet als verontreinigd bekend staan, mogelijk dioxines voorkomen. Thomaes: “Vlees wordt op dit moment niet structureel gecontroleerd op dioxines. Voor diervoeder geldt wetgeving op het gebied van dioxines. Ik heb geen idee of onderzocht is of dioxines ook een risico vormen voor andere dieren, die van mei tot november buiten grazen in een weiland. Het zou mooi zijn als daar meer onderzoek naar komt. Bekend is wel dat er dioxines zijn gemeten in eieren van scharrelkippen. Dieren spoelen niet eerst hun eten af natuurlijk”, vertelt Thomaes met een glimlach. “Maar daarom is het belangrijk dat we – als we dieren laten grazen - goed nadenken over het vermijden van risico’s.” 

Meer informatie
Meer weten over de risico’s van dioxines en PCB’s in uw product? Eurofins heeft veel ervaring bij het analyseren van dioxine, furanen en PCB’s in alle soorten voedingsmiddelen en diervoeder. Samen met onze collega-laboratoria wereldwijd, analyseren wij zo’n 30.000 monsters per jaar. De PCB-analyse met 209 soorten, verzorgen wij in één run. Eurofins was als marktleider het eerste lab dat alle dioxinesoorten kon testen, die zijn benoemd tijdens de Stockholm Convention (2001). Ook het lab van Eurofins Lab Zeeuws-Vlaanderen voldoet aan alle wet- en regelgeving, waaronder GMP+B11. Ook doen wij regelmatig mee aan ringonderzoeken, waarin we samen met andere laboratoria de kwaliteit van analyses borgen. Uw analyse is bij ons in goede handen. Voor bepaalde producten kunnen wij al binnen 6 uur de resultaten rapporteren (in overleg). Heeft u interesse in dioxine-analyses of advies? Neem dan contact met ons op viadioxine-zvl@ftbnl.eurofins.com of + 31 114 38 38 16.