Waar let je op?

Op heel veel producten staat een origine-claim. ‘Kaas uit Normandië’, ‘Nederlandse aardbeien’ of ‘Noorse zalm’: de consument is er gek op. Het is een logisch gevolg van de wereldeconomie: we hebben graag brede keuze uit een groot assortiment. Zo’n origine-claim zorgt vaak voor extra waarde. De consument is door zo’n claim dan bereid extra voor het product te betalen. Maar klopt zo’n claim altijd? En betaalt u niet onnodig teveel bij de inkoop? In dit artikel vertelt authenticiteit-expert Hans van der Moolen welke beheersmaatregelen u kunt nemen om fraude met origine te voorkomen. 

Honing labelling: nieuwe wetgeving

“De meest in het oog springende verandering in wetgeving rond origineclaims, is die van honing”, begint Van der Moolen. “Op etiketten van honing staat nu dat de honing uit EU- en niet-EU-landen komt. Dat is natuurlijk nogal nietszeggend. De Europese Commissie bereidt wetgeving voor waarmee honingproducenten binnenkort verplicht zijn om te specificeren welk aandeel waar vandaan komt. Het origine en het percentage moet je straks definiëren. En dat is ook wel terecht. Als je honing voor 99% uit China komt en voor 1% uit de EU, mag je nu gewoon ‘uit EU en niet-EU-landen' op je etiket plaatsen. Maar dat is wel potentieel misleidend.”

Pollen-analyse

Maar hoe kun je straks controleren dat ‘Europese honing’ volgens het etiket straks ook echt uit Europa komt? “Hoe borg je dat het niet gaat om Chinese honing, geïmporteerd vanuit Hongarije, waarna het tóch het label 'Europese honing’ krijgt? Gelukkig is dit via analyse van de pollen in het lab op te sporen. Honing moet namelijk pollen bevatten, anders mag het geen honing genoemd worden”, leg Van der Moolen uit. 

Bijvoederen met siroop: verboden om te verkopen als honing

Dat is niet het enige dat er mis kan zijn met ingekochte honing. De meest voorkomende fraude met honing, is het toevoegen van suiker. “Ga je bijen bijvoederen met suiker of siroop, dan mag je het product niet verkopen onder de naam ‘honing’. Het is dan eigenlijk suikersiroop geworden. Als we in het lab traceren of er siroop is gebruikt voor leveranciers, komen we weleens afwijkingen tegen. Dat is wel echt verboden. We zien dat retailers steeds meer van dit soort controles uitvoeren op origine en authenticiteit.” 

"Als olijfolie gebotteld wordt in Italië met Spaanse olijven, is het eigenlijk geen Italiaanse olijfolie natuurlijk."

Olijfolie uit Italië

Ook bij olijfolie speelt een origine-claim een rol in de verkoop. Olijfolie uit Italië is voor veel consumenten het beste. “Dat hoeft niet zo te zijn”, vertelt Van der Moolen. “Als olijfolie gebotteld wordt in Italië met Spaanse olijven, is het eigenlijk geen Italiaanse olijfolie natuurlijk. 

Hollandse aardbeien

Kaas uit Normandië of aardbeien uit Nederland: zo’n origine-claim verhoogt de waarde van het product. Ook als het misschien niet relevant is voor de kwaliteit van het product. Van der Moolen: “In Nederland kopen we liever Hollandse aardbeien dan aardbeien uit Ghana, terwijl de kwaliteit hetzelfde kan zijn. Voor sommige producten van Nederlandse bodem betalen we graag meer. De Hollandse aardbeien mogen dan best iets duurder zijn. In de praktijk komen producten soms tóch uit een ander land. Of ze zijn gemengd met producten uit een ander land óf alleen in het land van de origine-claim verpakt. Daarmee kunnen goedkopere producten duurder worden verkocht. Je denkt er liever niet over na, maar het gebeurt wel.” 

"Het product groeit anders als het biologisch wordt geteeld en dat is in de analyse te traceren."

Biologische tomaten

“Ook interessant is de claim ‘biologisch’. Ik zag laatst ‘biologische tomaten’ in de supermarkt. Ik kon de origine niet ontdekken op de verpakking. Omdat we zo gewend zijn informatie over de origine te vinden op een product, is het ook weer opvallend als de origine niet vermeld staat. Hoe dan ook: ook biologisch voedsel is nu in het lab te traceren. En niet aan de aan- of afwezigheid van pesticiden. In ons Franse zusterlab kunnen ze aantonen welk product organisch is geteeld van biologische origine en welk product niet-organisch is geteeld, bijvoorbeeld met gebruik van kunstmest. Het product groeit anders als het biologisch wordt geteeld en dat is in de analyse te traceren. Een mooie nieuwe analyse die we kunnen aanbieden.”  

Spaanse garnalen en Noorse Zalm

Laatst kwam Van der Moolen een interessant voorbeeld tegen: “Op de verpakking van garnalen stond ‘uit Spanje’. Terwijl de garnaal zelf niet in Spanje voorkomt. Waarschijnlijk zijn het Argentijnse garnalen die door Spaanse vissers zijn gevangen en geïmporteerd naar Spanje. Mag je de garnalen die je verhandeld vanuit Spanje ‘Spaanse garnalen’ noemen? Datzelfde geldt voor ‘Noorse zalm’. Als het gaat om kweekzalm uit Noorwegen, mag je het dan ook ‘Noorse zalm’ noemen? Of is dat misleidend? Zowel wilde zalm als gekweekte zalm hebben elk hun eigen voedingswaarde: de ene bevat meer omega-3, de ander meer mineralen. Dat is weer een heel ander aspect van ‘originebepaling’. Originebepaling kent veel aspecten”, vertelt Van der Moolen. 

"Check of de documentatie over de origine gevoelsmatig kan kloppen."

Originebepaling en andere beheersmaatregelen: kloppende documentatie

“Als retailer of voedselproducent denk je misschien het zal wel kloppen wat er op de verpakking staat. Maar het zou ook best eens niet kunnen kloppen”, vertelt Van der Moolen. “Bij vermoeden van fraude zou ik originebepalingen in het lab zeker aanraden. De kosten van de analyse verdien je wel weer terug in gesprek met de leverancier. Maar je kunt natuurlijk niet elke batch controleren op origine. Dan biedt ketenbeheersing uitkomst. Onderzoek waar je product vandaan komt. Bekijk zelf in Italië hoe je leverancier de olijfolie maakt. Zit je leverancier verder weg? Dan is dat een grotere uitdaging”, vertelt Van der Moolen. “Vraag je leverancier in dat geval om documentatie over de origine. Alleen de vraag al maakt het een belangrijk item. Check of de documentatie gevoelsmatig kan kloppen.” 
Want ook documentatie klopt niet altijd. “Ik heb documentatie voorbij zien komen van wijn uit de Bordeauxregio met een gebiedscode die niet in het Bordeauxgebied lag. Dan is op papier al duidelijk dat er iets niet klopt. Dus check of alle documentatie logisch is opgebouwd. Als inkoper heb je vaak veel kennis van het product dat je inkoopt, dus kun je goed zien of alles op papier klopt.” 

Voorkom onmogelijke bestellingen onder druk

Toch kun je nóg meer doen om fraude te voorkomen, vindt Van der Moolen. “Als je als inkoper een lastig verzoek doet en je leverancier onder druk zet, kan je je leverancier in een moeilijke positie brengen. Bijvoorbeeld als je morgen een partij olijfolie wil hebben. Je leverancier gaat onder druk proberen een creatieve oplossing te zoeken om tóch te kunnen leveren. Ik ben in Vietnam geweest: daar lag de biologische en niet-biologische peper naast elkaar in de loods. Zegt de leverancier dan ‘nee, ik kan niet leveren’ als hij te weinig biologische peper heeft liggen? Of vult hij aan met gewone peper, met het stempel ‘biologisch’ erop? Of misschien haalt jouw betrouwbare leverancier zijn goederen een keer ergens anders vandaan, zonder al te scherpe controle – om aan jouw verzoek te kunnen voldoen. Kortom: met een moeilijk verzoek stimuleer je zelf voedselfraude zonder erbij stil te staan. Dus: zet je leverancier niet onder te grote druk en stel realistische vragen. Maar ook teveel focus op kosten besparen kan fraude in de hand werken. Misschien is de aanbieding erg interessant, maar is daar niet tóch iets mee aan de hand? Goed om dan juist kritisch te zijn. Samen kunnen we het verschil maken om voedselfraude tegen te gaan.”

Meer weten?

Wilt u meer informatie over de risico’s, authenticiteitscontrole en beheersmaatregelen voor uw producten? Onze expert Hans van der Moolen denkt met u mee en helpt u graag verder. Neem contact met ons op via foodsafetysolutions@ftbnl.eurofins.com of +31 (0)888 31 03 30.